Afrika’dan Anadolu’ya uzanan bir yaşam
Zenci Musa’nın doğum yeri ve tam kimliği net olarak bilinmese de, tarihî kaynaklar onun Afrika kökenli olduğunu ortaya koyuyor. Büyük olasılıkla Osmanlı döneminde Sudan veya Habeşistan’dan İstanbul’a getirilen siyahi nüfus arasında yer aldığı tahmin ediliyor. Köleliğin kaldırılmasının ardından özgürleştiği ve Osmanlı ordusunda görev aldığı rivayet ediliyor.
Atatürk'ün yanında bir gölge gibi
Zenci Musa’nın en bilinen özelliği, Atatürk’e olan sarsılmaz bağlılığı. Cumhuriyet tarihçileri, onun özellikle Ankara Çankaya Köşkü’nde görev yaptığını ve Atatürk’ün günlük yaşamında aktif rol üstlendiğini belirtiyor. Falih Rıfkı Atay, "Çankaya" adlı eserinde Zenci Musa’dan “sessiz, güçlü ve güvenilir bir adam” olarak bahseder.
Anlatılara göre, o yalnızca bir koruma değil, aynı zamanda Atatürk'ün çevresindeki sadakat zincirinin önemli bir halkasıydı. Köşke gelenlerin ilk karşılaştığı kişi olduğu, gerektiğinde gösterdiği sertlikle liderinin çevresine güven verdiği aktarılıyor.
Fotoğraflarda silüet, hafızalarda efsane
Bugüne kadar Zenci Musa hakkında yazılmış detaylı bir biyografi bulunmuyor. Mezarının nerede olduğu da bilinmiyor. Ancak 1930’lu yıllara ait bazı siyah beyaz arşiv fotoğraflarında, Atatürk’ün arkasında görülen siyahi figürün Zenci Musa olduğu düşünülüyor. Bu görüntüler, halk anlatılarını ve sözlü tarih çalışmalarını besliyor.
Siyah derisiyle değil, beyaz kalbiyle anıldı
Zenci Musa, dönemine göre sıradışı bir figürdü. "Zenci" sıfatı ona hakaret değil, ayırt edici bir tanımlama olarak kullanıldı. Onu tanıyanlar, ten renginden çok karakteriyle hatırlıyor. Sadakati, cesareti ve tevazusu, Atatürk’ün güvenini kazanan en temel özellikleriydi.
Tarih kitaplarında değil, halkın hafızasında yaşıyor
Zenci Musa, resmî tarih kitaplarında nadiren yer alsa da, halkın hafızasında unutulmayan kahramanlar arasında. Son yıllarda sosyal medyada ve çeşitli belgesel projelerinde ismi yeniden gündeme geliyor. Cumhuriyet’in kuruluşunda sadece generaller ve politikacılar değil, Zenci Musa gibi isimsiz kahramanlar da rol oynadı.
