Türkiye’de Amerikan askeri varlığına dair tartışmalar yıllardır süregeliyor. Ancak çoğu zaman “ABD üssü” ifadesi, hukuki ve teknik açıdan eksik ya da yanıltıcı biçimde kullanılıyor. Gerçekte Türkiye’de doğrudan ABD egemenliğinde olan herhangi bir üs bulunmazken; Türk Silahlı Kuvvetleri kontrolünde, NATO çerçevesinde ABD tarafından aktif şekilde kullanılan çok sayıda askeri tesis faaliyet gösteriyor.
ABD'nin Aktif Kullandığı Başlıca Tesisler
1. İncirlik Hava Üssü – Adana
Türkiye’deki en bilinen ve stratejik tesis.
Türk Hava Kuvvetleri’nin egemenliğinde.
ABD Hava Kuvvetleri’nin 39. Kanat Komutanlığı (39th Air Base Wing) burada konuşlu.
NATO görevleri için de lojistik üs olarak kullanılıyor.
Nükleer silah bulundurulduğu iddia ediliyor ancak bu konuda resmi bir açıklama yok.
2. İzmir (Çiğli) Hava Üssü
ABD’nin Hava Üssü Birliği (425th Air Base Squadron) burada faaliyet gösteriyor.
NATO Kara Müttefik Komutanlığı (LANDCOM) İzmir merkezli.
3. Kürecik Radar Üssü – Malatya
ABD tarafından işletilen NATO balistik füze erken uyarı sistemi.
Özellikle İran’a yönelik radar izleme ve füze savunma sisteminin bir parçası.
ABD’nin Avrupa Füze Kalkanı ağına entegre edilmiş durumda.
4. Kisecik Radar Üssü – Hatay
Suriye sınırına yakın stratejik bir radar noktası.
Elektronik istihbarat (ELINT) ve izleme faaliyetlerinde aktif.
5. Pirinçlik Üssü – Diyarbakır (Kapatıldı)
Soğuk Savaş boyunca Sovyetler’e yönelik izleme istasyonu olarak kullanıldı.
1997’de kapatıldı.
Sayılarla Türkiye’deki ABD/NATO Tesisleri
| Kategori | Tahmini Sayı | Not |
|---|---|---|
| Aktif ABD tarafından kullanılan üs/talimhane | 6 – 16 | Kaynağa göre değişiklik gösteriyor |
| NATO radar ve füze uyarı noktaları | Yaklaşık 15 | Özellikle Kürecik gibi sistemler |
| Nükleer veya füze kontrol merkezi | 4 – 5 | Resmi olarak doğrulanmamış |
| Soğuk Savaş dönemi toplam üs sayısı | 26 – 40 | Çoğu şu anda kapalı ya da pasif durumda |
Kritik Bilgiler ve Yanılsamalar
Hiçbir üs ABD toprak egemenliğinde değil. Tüm üsler Türkiye Cumhuriyeti yasalarına ve TSK denetimine tabidir.
ABD üsleriyle NATO üsleri birbirinden net şekilde ayrılamaz çünkü ABD, NATO’nun en güçlü ve büyük üyesidir.
Bu nedenle “ABD üssü mü, NATO üssü mü?” sorusu teknik açıdan doğru bir ayrım sunmaz.
Türkiye’deki ABD varlığı, özellikle siyasi krizlerde ve iç politika gerilimlerinde sık sık gündeme gelerek tartışma yaratmaktadır.
ABD’nin Varlığı Ne Anlama Geliyor?
ABD'nin Türkiye’deki askeri varlığı;
NATO taahhütleri çerçevesinde yürütülen stratejik iş birliklerinin bir parçasıdır.
Aynı zamanda Türkiye-ABD ilişkilerinin askeri boyutunun yansımasıdır.
Ancak bu yapı, zaman zaman Türkiye’de egemenlik tartışmalarını da beraberinde getirmektedir.
ABD’nin Türkiye’de "askeri üsleri" değil, Türk egemenliği altında NATO kapsamında faaliyet gösterdiği “ortak askeri tesisleri” vardır. Kavramlar üzerinden doğru değerlendirme yapmak, hem ulusal egemenlik hem de dış politika bağlamında önem taşır.
