Yıldırım Bayezıd Dönemi ve Osmanlı Hakimiyetinin Başlangıcı
Samsun ve çevresi, Osmanlı topraklarına Yıldırım Bayezıd döneminde katıldı. 1398 yılında Kubadoğulları’nın elinde bulunan Müslüman Samsun, Yıldırım Bayezıd tarafından fethedildi. Buranın idaresi ise Müslümanlığı kabul eden Bulgar Kralı Şiman’ın oğlu Aleksandr’a, yani İskender Paşa’ya verildi.
Ancak 1402 Ankara Savaşı’nda Osmanlı’nın Timur’a yenilmesi, Samsun’u da etkiledi. Timur’un ordusu bölgeyi yağmaladı ve tahrip etti. Daha sonra Samsun kısa süreliğine Emir Süleyman’ın, ardından ise 1439’da İsfendiyaroğulları’nın eline geçti.
Kara Samsun ve Müslüman Samsun’un Birleşmesi
1419’da Sultan Çelebi Mehmed, Hristiyanların yaşadığı Kara Samsun’u Osmanlı topraklarına kattı. Ancak 1425’te burada yaşayan Hristiyan halk şehri yakarak gemilerle ayrıldı. Müslüman Samsun da Çelebi Mehmed tarafından savaşsız şekilde Osmanlı idaresine geçti. Böylece Samsun, Canik Sancağı adıyla Rum Eyaleti’ne bağlandı.
Evliya Çelebi ve Katip Çelebi’nin Samsun Anlatımları
yüzyılda ünlü seyyah Evliya Çelebi, Samsun’un gemicilik ve kendircilikle öne çıktığını, kalesinin sağlam olduğunu, suyun lezzetli, evlerin ise kiremitli olduğunu aktardı. Samsun’un nar rengi armut turşusu ve kendir ipi üretimiyle İstanbul’a ticaret yaptığı da kayıtlara geçti.
Katip Çelebi ise şehrin Karadeniz kıyısındaki stratejik konumuna dikkat çekti. Kale, camiler, hamamlar ve küçük mahallelerin Samsun’un şehir yapısını oluşturduğunu yazdı.
Ticari Önemin Yükselişi ve Gerileyişi
1774 Küçük Kaynarca Antlaşması sonrasında Kırım’ın kaybı, Samsun’un ticari önemini azalttı. Ancak 19. yüzyılda tütün ekiminin artması ve buharlı gemilerin Karadeniz’de kullanılmaya başlanmasıyla Samsun yeniden gelişti.
1869’daki büyük yangında şehir neredeyse tamamen yansa da kısa sürede toparlandı. Fransız mimarların katkısıyla modern planlamaya dayalı sokak ve yapılar inşa edildi.
Birinci Dünya Savaşı ve İşgal Yılları
I. Dünya Savaşı sırasında Samsun, Rus savaş gemilerinin bombardımanına maruz kaldı. Pontus çetelerinin faaliyetleri bölgeyi zor durumda bıraktı. Mondros Mütarekesi’nin ardından ise İngiliz-Hint kuvvetleri Samsun’u işgal etti. Ancak Milli Mücadele yıllarında bu işgal sona erdi.
Demiryolu ve Liman Projeleri
yüzyıl ortalarından itibaren Samsun-Sivas demiryolu planlansa da tamamlanması Cumhuriyet yıllarında gerçekleşti. 1926’da ilk 50 km açıldı, 1932’de hat Sivas’a ulaştı. Samsun-Çarşamba hattı da 1933’te hizmete girdi.
1950’lerden itibaren liman projeleri hayata geçirildi. 1960’ta tamamlanan dalgakıran ve rıhtımlarla Samsun Limanı, Karadeniz’in önemli ticaret merkezlerinden biri haline geldi.
Osmanlı hakimiyetine girişinden Cumhuriyet dönemine uzanan süreçte Samsun, hem Anadolu’nun Karadeniz’e açılan kapısı hem de Milli Mücadele’nin başlangıç noktası olarak tarih sahnesindeki yerini aldı.
