Propolis nedir, faydası nelerdir, nasıl kullanılır, kokusu nasıl, hangi hastalıklara iyi gelir?

Propolis Nedir?

Propolis, bal, polen ve arı sütü gibi tamamen doğal bir arı ürünüdür. Arıcılar tarafından arı zamkı veya preboli olarak da adlandırılır. Arıların başta iğne yapraklı ağaçlar olmak üzere, çeşitli bitkilerin tomurcuk, gövde ve yapraklarından topladığı reçine benzeri ürünleri, vücutlarının baş kısmındaki salgı bezlerinden salgıladıkları enzimlerle işleyerek dönüştürdükleri bir özüttür.

Propolis, arı kovanlarında su yalıtımı, soğuk ve mikroorganizmalara karşı koruma sağlamak amacıyla kullanılan, yapışkan ve kendine özgü kokusu olan bir maddedir.

İçeriğini Etkileyen Faktörler: Propolisin içeriği, rengi ve kokusu; iklim, mevsim, coğrafi bölge, toplanma zamanı ve kaynak bitki gibi doğal etkenlere göre farklılık gösterir. Genellikle koyu kahverengi olmasına rağmen, bu faktörlere bağlı olarak sarı, yeşil, kırmızı veya şeffaf renklerde de bulunabilir. Soğukta sert ve kırılgan, sıcakta ise yapışkan bir yapıya geçer.

Kovandaki İşlevi: Bal arıları (Apis mellifera L.), propolisi mandibulalarıyla kovana taşır ve balmumu ile tükürük yardımıyla karıştırarak kullanır. Propolis, kovanda şu amaçlar için kullanılır:

• Kovandaki arıların hastalıklara karşı korunması.

• Peteklerdeki ve kovan duvarlarındaki boşlukların doldurulması.

• Antibakteriyel özelliği sayesinde yaşam alanının temiz tutulması.

• Kovan içinde ölen büyük canlıların kokmasını önlemek amacıyla mumyalanması.

• Kışa hazırlık için kovan giriş deliğinin daraltılması.

Propolis hasadı için en uygun aylar genellikle Eylül ve Ekim'dir, zira arılar bu aylarda kovanlarını kışa karşı en iyi şekilde yalıtım altına alır.

Çözünürlük: Propolis, en az su içerisinde, en fazla ise alkol içerisinde çözünür. Gliserin ve glikol içinde de özütlenebilir, ancak bu yöntemler yönetmeliğe uygun kabul edilmez.

Propolis İçeriği ve Özellikleri

Propolis, genel olarak %50 reçine ve bitkisel balsam, %30 mum, %10 esansiyel ve aromatik yağlar, %5 polen ve diğer maddelerden oluşur. Güçlü antimikrobiyal, antioksidan ve mantarlarla savaşma özelliklerine sahiptir.

Bu doğal madde, zengin içeriği sayesinde değerli bir gıda takviyesi ve bağışıklık güçlendirici olarak bilinir. İçeriğindeki bazı önemli bileşenler:

• Polifenoller (flavonoidler, fenolik asit ve esterleri)

• Terpenoidler ve Steroidler

• Vitaminler (B1, B2, C ve E)

• Mineraller (Kalsiyum, magnezyum, potasyum, demir, çinko vb.)

• Aminoasitler ve çeşitli organik bileşikler.

Propolisin 300'den fazla bileşik içerdiği tahmin edilmektedir. Yararlı etkilerinin çoğu, insan vücudunun sentezleyemediği ve beslenme açısından büyük önem taşıyan flavonoid gruplarından kaynaklanır. Propolis, arı poleninden daha zengin bir içeriğe sahiptir.

Propolisin Bilinen Faydaları

Propolis, içeriğindeki aktif bileşikler sayesinde birçok alanda destekleyici etki gösterebilir:

1. Bağışıklık Sistemini Destekler: İçeriğindeki C vitamini ve güçlü antioksidanlar sayesinde, serbest radikallerin neden olduğu tahribata karşı vücudu korur, kronik hastalık gelişimini geciktirici etki gösterir.

2. Grip ve Soğuk Algınlığında Kullanılabilir: Flavonoid bileşikleri, vücudun virüslere karşı korunmasına yardımcı olur. Harici uygulamalarda da soğuk algınlığına karşı etkili olduğu gözlemlenmiştir.

3. Uçuk Tedavisine Yardımcı Olur: Uçuğa neden olan Herpes virüsü ile savaşma özelliği sayesinde, uçuk tedavisinde bölgesel olarak kullanılabilir.

4. Ağız ve Diş Sağlığına Katkı: Antibakteriyel özelliği sayesinde ağız içindeki bakteri üremesini önler, diş çürüklerini önler ve diş eti ödemine iyi gelir. Gargara veya diş macunlarına katılarak kullanılabilir.

5. Yanık ve Yara Tedavisi: Antibakteriyel, antifungal ve antienflamatuar özelliklere sahip flavonoidler, yaraların kapanmasını ve iyileşmesini hızlandırır.

6. Sindirim Sistemi Sağlığını Destekler: Ülseratif kolit, mide ülseri, mide ve bağırsak kanserleri gibi sindirim sistemi hastalıklarında hem koruyucu hem de tedaviyi destekleyici etki gösterir. Mide ülserine yol açan H. Pylori patojenini yok etmede de etkilidir.

7. Solunum Sağlığına Etkisi: Antimikrobiyal yapısı sayesinde, özellikle mevsim geçişlerinde sıkça görülen üst solunum yolu hastalıklarında boğaza dahili veya harici olarak uygulanabilir. Astım ve bronşit gibi rahatsızlıklara karşı da etkili olabileceği düşünülmektedir.

8. Kansere Etkisi: Propolisin bazı kanser tiplerine karşı kanserli hücrelerin çoğalmasını önleme, sağlıklı hücrelerin dönüşümünü engelleme ve kanserli hücrelerin iletişim ağlarını bloke etme gibi kanser karşıtı etkileri olduğu ileri sürülmektedir. Bu etkiler, içeriğindeki polifenoller, Diterpenoid ve Kafeik asit bileşiklerinden kaynaklanır.

Propolis Nasıl Kullanılmalıdır?

Ham (işlenmemiş) propolis, yüksek oranda bal mumu içerdiği için sindirimi zor bir bileşiktir. Bu nedenle, tüketime sunulmadan önce bal mumu ile besleyici kısmın ayrıştırılması ve propolisin sindirilebilir forma getirilmesi gerekir. Ham haliyle kullanılması tavsiye edilmez.

Tüketim Şekilleri:

• Suda Çözünür Propolis: Su, süt veya meyve suyu gibi içeceklerle karıştırılarak tüketilebilir.

• Suda Çözünmeyen Propolis: Bal, yoğurt, pekmez veya ekmek gibi katı/yarı katı besinlerle karıştırılarak kullanılması önerilir.

• Karışık Formlar: Propolis, arı ürünleriyle karışık halde piyasada bulunur. Bu tür ürünler genellikle günde 1 tatlı kaşığı biçiminde direkt veya besinlerle karıştırılarak tüketilir.

• Sprey/Gargara: Üst solunum yolu ve ağız sağlığı sorunları için kullanılır. Gün içerisinde maksimum 3 kez kullanımı tavsiye edilir.

• Krem Formları: Uçuk, yanık ve cilt enfeksiyonları gibi sorunlarda bölgesel olarak uygulanır.

• Kapsül/Tablet: Bağışıklığı güçlendirmek amacıyla kullanılır. Aç veya tok karnına alınabilir ancak 11 yaşından küçükler için tavsiye edilmez.

Propolis Kullanmadan Önce Dikkat Edilmesi Gerekenler

Propolis, doğal bir takviye olsa da kullanmadan önce bazı önemli hususlara dikkat edilmelidir:

• Tıbbi Danışmanlık: Kronik hastalığı olanlar veya şüphe duyanlar mutlaka doktora başvurmalıdır.

• Cerrahi İşlemler: İçeriğindeki bazı maddeler kanın pıhtılaşma sürecini yavaşlatabilir. Planlanan cerrahi işlemlerden önce ve sonrasında kullanımı bırakılmalıdır.

• Alerji Riski: Bala karşı alerjisi olan bireylerin propolis kullanması tavsiye edilmez.

• Özel Durumlar: Hamilelik döneminde olan ve emziren annelerin propolis kullanmadan önce doktora danışması hayati önem taşır.

• Astım ve Solunum Sorunları: Astım gibi solunum yolu rahatsızlığı olan bireylerin doktordan görüş alması önemlidir.

• Kullanım Miktarı: Hiçbir doğal maddenin yüksek oranda tüketilmesi tavsiye edilmez. Uzun süreli kullanım alerjik tepkimelere yol açabilir.

Propolis Hakkında Sıkça Sorulan Sorular

Propolis Zararlı mıdır? Propolisin özütleme işleminde kullanılan bazı çözücü maddelerin (özellikle alkol) çocuklar için sakıncası olabilir. Yüksek miktarda ve alkol ile tüketildiğinde mide yanması, bulantı ve kusmaya neden olabilir. İçeriğindeki kumarin oranına bağlı olarak, kanama riski olan durumlarda veya ameliyat sonrası kullanımı sakıncalıdır.

Propolis Küçük Çocuklar İçin Nasıl Kullanılmalı? Su bazlı propolis ürünleri çocuklar için daha uygundur. Piyasada çocuklar için özel üretilmiş ürünler de mevcuttur. Genel kullanım önerisi, üründen ürüne değişmekle birlikte: 2 yaşa kadar sabahları aç karnına 1 çay kaşığı; 2 yaşından sonra ise 1 tatlı kaşığı verilmesi önerilir. Süt, yoğurt veya ekmek gibi gıdalara katılarak tüketilebilir.

Propolisin Cilde Faydaları Nelerdir? Propolis; uçuk, siğil, egzama, yanıklar, deri enfeksiyonları ve güneş tahribatları gibi cilt sorunlarının tedavi edilmesine yardımcı olarak kullanılabilir. Ayrıca cildi yenileyerek daha genç bir görünüme kavuşturma özellikleri de mevcuttur.

Propolis Damlası Nasıl Kullanılmalıdır? Üreticilerin genel tavsiyesi şöyledir: Yetişkin bireylerin günde 20 damla, çocukların ise günde 10 damla kullanması tavsiye edilmektedir.