Samsun’un Kurtuluş Hikâyesinde Gizli Kahraman: 15. Fırka
Samsun ve çevresinin Millî Mücadele tarihindeki en önemli askeri güçlerinden biri olan 15. Fırka Birliği (15. Tümen), 1919-1921 yılları arasında bölgedeki Pontusçu çetelere karşı direnişin merkezi olmuştur.
Mustafa Kemal Paşa’nın Samsun’a çıkışının ardından bölgedeki askeri düzenin yeniden şekillenmesinde de bu birliğin büyük payı vardır.
Kuruluş Amacı: Pontusçu Çetelere Karşı Türk Halkını Korumak
Mondros Mütarekesi’nin ardından Kasım 1918’de kurulan 15. Fırka, Karadeniz bölgesinde artan çete saldırılarına karşı Türk ahalisinin güvenliğini sağlamak amacıyla 9. Ordu Komutanlığı’na bağlı olarak faaliyet göstermeye başladı.
Birliğin görev alanı Samsun merkezliydi, ancak Bafra, Terme ve Merzifon gibi çevre ilçelerde de aktif operasyonlar yürütüldü.
Fırka’nın görevi yalnızca asayişi sağlamakla sınırlı kalmadı; ilerleyen süreçte Millî Mücadele’nin askeri yapılanmasının çekirdeğini oluşturdu.
Mustafa Kemal Paşa ve 15. Fırka İlişkisi
19 Mayıs 1919’da Samsun’a çıkan Mustafa Kemal Paşa, kısa sürede bölgedeki askeri ve idari düzeni yeniden organize etti.
O dönemde Damat Ferit Paşa Hükümeti’ne yakınlığıyla bilinen Mutasarrıf Edhem Bey ile 15. Fırka Komutanı görevden alındı.
Mustafa Kemal Paşa, bu kritik dönemde 3. Kolordu Komutanı Miralay Refet Bey’i (Bele) her iki göreve de geçici olarak atadı.
Bu karar, Ankara Hükümeti’nin otoritesini pekiştiren ve Millî Mücadele’nin örgütlenme sürecini hızlandıran stratejik bir hamle olarak tarihe geçti.
Pontus Çetelerine Karşı Mücadelenin Öncüsü
Samsun, Bafra, Merzifon ve Terme hattında faaliyet gösteren Pontusçu Rum çetelerine karşı en etkili askeri güç 15. Fırka oldu.
Fırka birlikleri, bölgede Rum çetelerinin katliam ve gasp eylemlerine karşı operasyonlar düzenledi. Özellikle Nebiyan harekâtı öncesinde alınan tedbirlerle birçok çete merkezi etkisiz hale getirildi.
Bunun yanında, Merzifon’daki Amerikan Koleji ve Samsun ile Trabzon’daki metropolit merkezlerinde yapılan aramalarda çok sayıda silah ve belge ele geçirildi. Bu gelişmeler, bölgedeki gizli yapılanmaların çözülmesinde dönüm noktası oldu.
Millî Duruş ve Ankara’ya Sadakat
Fırka Komutanlığı’nı devralan Yarbay Şefik Avni (Özüdoğru) Bey, Samsun’un en karanlık günlerinde gösterdiği cesaretle tarihe geçti.
Kuvâ-yı Millîye birlikleriyle omuz omuza çalışan 15. Fırka, hem bölge güvenliğini sağladı hem de Batı Cephesi’ne moral ve lojistik destek sağladı.
1919-1921 yılları arasındaki faaliyetleriyle 15. Fırka, yalnızca askeri değil, millî bilincin korunması açısından da Samsun’un kaderini şekillendirdi.
Tarihe Bırakılan Miras
-
Fırka, Millî Mücadele’nin en kritik dönemlerinde Karadeniz bölgesinin Türklük kimliğini ve bağımsızlık direncini koruyan bir güç olarak öne çıktı.
Bugün Samsun’un her köşesinde yaşatılan Millî Mücadele ruhunun temellerinde, 15. Fırka’nın fedakârlığı ve kahramanlığı yatmaktadır.