Osmanlı döneminde Samsun tütünü, Avrupa saraylarında bile rağbet gören, prestijli bir ürün haline gelmişti. Bu başarının arkasındaki isim ise Samsunlu Ermeni tüccar Matossian idi. Atakum kıyılarındaki geniş bahçeleri, o dönemde “Matossian’ın tütün çiftlikleri” olarak bilinirdi. Bu nedenle bölge halkı da uzun yıllar bu alanı Matasyon diye anmaya başladı.
Matossian kimdiR?
Matossian ailesi, 19. yüzyılın sonlarında Samsun’un en büyük tütün üreticisi ve ihracatçılarından biriydi. Samsun’un bereketli topraklarında yetiştirilen tütün, hazır sigara formunda Avrupa’ya gönderiliyor, Paris ve Londra gibi şehirlerde Matossian markasıyla satılıyordu.
Samsun’da kurduğu tesislerle birlikte, Matossian sadece bir tüccar değil; bölgenin sosyal, ekonomik ve kültürel yapısını da etkileyen bir figürdü.
Bugünkü Atakum sahili: Bir zamanlar Matossian’ın tütün bahçeleriydi
Şu an Atakum’da yürüdüğünüz sahil şeridi, bir zamanlar devasa tütün kurutma alanlarıyla doluydu. Kurulan barınaklar, işçi koğuşları ve taş yapılardan bazıları, zamanla yok oldu ya da farklı amaçlarla kullanıldı. Ancak hafızalarda “Matossian Bahçeleri” adı kaldı. Ve bu isim, zamanla halk arasında “Matasyon” olarak yaygınlaştı.
Bölge, Osmanlı’dan Cumhuriyet’e geçiş sürecinde çok sayıda toplumsal dönüşüme tanıklık etti. 1923 mübadelesi sonrası Matossian ailesi şehri terk etti. Çiftlikler el değiştirdi, üretim durdu. Ama Atakum’un hafızasında bu isim ve tütün kokusu uzun süre silinmedi.
Samsun tütününün altın çağı
Matossian’ın da katkısıyla Samsun tütünü, 20. yüzyıl başlarında adeta altın çağını yaşadı. Tütün sadece bir ticaret ürünü değil, aynı zamanda Samsun'un uluslararası tanınırlığını artıran bir simgeye dönüşmüştü.
Bugün Atakum’da denize girerken ya da sahilde yürüyüş yaparken, belki de altında Matossian’ın kuruttuğu tütünlerin izlerini taşıyan bir zeminde yürüyorsunuz…